မြန္တုိ႔ဌာေန ရာမညဆုိတဲ့ သီခ်င္းကုိ ၾကားဖူးၾကမွာပါ။ သီခ်င္းကလည္း နာမည္ၾကီး လူအေတာ္မ်ားမ်ားကလည္း ဆုိတတ္ၾကတယ္။ ဒါေပမဲဲ့ ရာမည ေဒသ အေၾကာင္းကုိ သိၾကလားလုိ႔ ေမးၾကမယ္ဆုိရင္ျဖင့္ ရာမည ဆုိတာ မြန္တုိ႔ ဌာေနဆုိတဲ့ သီခ်င္းေခါင္းစဥ္ကလြဲၿပီး အပုိစာသားထပ္ေျဖနုိင္မည့္သူ ရွားမယ္ ထင္ပါတယ္။ ေတးတံရွင္ က အသံေကာင္းတဲ့အတြက္ေၾကာင့္လား၊ ဒါမွမဟုတ္ စကား၀ဲတဲ့ မြန္မေလးေတြကုိ အဲဒီသီခ်င္းနဲ႔ ပုိးလုိ႔ အဆင္ေျပသလားေတာ့ မေျပာတတ္ဘူး။သီခ်င္းကုိပဲ လူေတြ သိၾကၿပီးေတာ့ သီခ်င္းထဲက ပါတဲ့ ရာမညဆုိတဲ့ အေၾကာင္းကုိ မသိၾကဘူး။ ရာမည အေၾကာင္းေရးထားတဲ့ စာအုပ္ေတြလည္း ရွာမွရွားသကုိး။စာေရးဆရာေတြကပဲ မေရးၾကတာလား၊လူေတြကပဲ စိတ္မ၀င္စားတာလားေတာ့ မေျပာတတ္ဘူး။အခု ရာမညအေၾကာင္းကုိ လူေတြ သိၾကရေအာင္ဆုိၿပီး ကၽြန္ေတာ္သိသေလာက္ သမုိင္းအေထာက္အထားေတြနဲ႔ တင္ျပပါရေစ။ ေဖာက္သည္ခ်တယ္ လုိ႔ပဲဆုိပါေတာ့း) ။
ရာမညေဒသ (Rāmañña Desa) ဆုိတဲ့ ေ၀ါဟာရကုိ ဗုဒၶ၏ စာေပက်မ္းဂန္မ်ားမွာ ေတြ႔ရွိရပါတယ္။ ဗုဒၶျမတ္ရွင္ ထင္ရွားရွိစဥ္ ျမတ္စြာဘုရားရွင္ထံမွ ယခုအကၽြႏု္ပ္တုိ႔အားလုံးသိျပီးသားျဖစ္ေသာ တုိင္းမဟာ ျမန္မာ ဆီသုိ႔ ဆံေတာ္ရွစ္ဆူ ပင့္ေဆာင္ေသာလာခ့ဲတဲ့ မြန္ ကုန္သည္ညီေနာင္နွစ္ဦးျဖစ္ေသာ တဖုႆ နဲ႔ ဘလိက တုိ႔ သည္ ရာမညေဒသမွ ျဖစ္ပါတယ္ ။ အဲဒီဆံေတာ္ ရွစ္ဆူထဲက ဆံေတာ္တစ္ခ်ဳိ ႔ကုိ မြန္ဘုရင္ ဥကၠလာပ မင္းနွင့္တကြ တုိင္းသူျပည္သားေတြက ေရႊတိဂုံေစတီေတာ္ကုိ တည္ထား ကုိးကြယ္ခဲ့ၾကပါတယ္။
ေနာက္ထပ္ ရာမညေဒသ အေၾကာင္းကုိ ေတြ႔ရွိရတာကေတာ့ ျမတ္ဗုဒၶ ရဲ့ အေရွ ႔ေတာင္အာရွေဒသစာရီ ၾကြခ်ီတဲ့အေၾကာင္းကုိ မွတ္တမ္းတင္ထားတဲ့ ဂ၀မၸတိ(Gavampatī) ဆုိတဲ့ လက္ေရးစာမူကျဖစ္ပါတယ္။ ဘုရားျဖစ္ေတာ္မူျပီး ၈ နွစ္အၾကာမွာျမတ္ဗုဒၶ ဟာ အေရွ ႔ေတာင္အာရွေဒသစာရီ ၾကြခ်ီေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။ ပထမဆုံးေရာက္ရွိခဲ့တဲ့ေနရာကေတာ့ ဆူမၾတားကၽြန္း Sumatra ျပီးေတာ့ မေလးရွား၊ကမ္ပူးခ်ား၊အယုဒၶယ၊ လာအုိ၊ ထား၀ယ္၊ က်ဳိကၡမီ၊ မုဒုံ၊ေမာ္လျမဳိင္၊မုတၱမ၊သထုံ၊ေသာကၠတဲ ကေန ရာမညေဒသကုိေရာက္ခဲ့တယ္လုိ႔ေတြ႔ရွိရပါတယ္။ အဲဒီလက္ေရးမူေပစာအရ ဟံသာ၀တီေနျပည္ေတာ္ ျဖစ္မည့္ေနရာ (ယခုပဲခူးျမဳိ႕ေနရာ)ကုိ ေရာက္တဲ့အခ်ိန္မွာျမတ္ဗုဒၶဟာ ဟသာၤအဖုိ နွင့္ အမႏွစ္ေကာင္ ေရျပင္အလယ္မွာေပၚေနတဲ့ ကၽြန္းေသးေသးေလး ေပၚမွာ အေပၚေအာက္နားေနနာတာကုုိ(ယခုလည္း ေရႊဟသၤာေမာင္ႏွံ အေပၚေအာက္နားေနသည့္ ႐ုပ္တုေတြကုိ မြန္ျပည္နယ္ ေနရာအႏွ႔ံမွာေတြ႔ႏုိင္ပါတယ္) ေတြ႔ရွိျပီး ေနာင္ အနွစ္ ၁၁၁၆ ၾကာတဲ့အခါမွာ ဗုဒၶသာသနာ ထြန္းကားတဲ့ ဟံသာ၀တီ(Haṁsāvatī) ဆုိတဲ့ နုိင္ငံေပၚေပါက္လာမယ္လုိ႔ ဗ်ာဒိတ္ေပးေတာ္မူခဲ့တယ္။ဒါေၾကာင့္ ရာမညေဒသ ဟာ ဧရာ၀တီေဒသ အျဖစ္ယူဆလုိ႔ရပါတယ္။ ဗုဒၶ ေရာက္ခဲ့တဲ့ ရာမညေဒသဟာ ပထမ ဟံသာ၀တီနုိင္ငံ (A.D. 573-781 )ထက္ နွစ္ေပါင္း ၁၀၀၀ေက်ာ္ေစာပါတယ္။ A.D. 800-1281 ကာလအတြင္း ဟံသာ၀တီရဲ့သမုိင္းကုိ မွတ္တမ္းတင္ထားတာ မေတြ ႔ရွိရပါဘူး။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ ဟံသာ၀တီဟာ အေနာ္ရထာမင္းေစာ( A.D. 1044-1077) လက္ေအာက္ကုိ က်ေရာက္ခဲ့ပါတယ္။ ေအဒီ ၁၂၈၁-၁၇၅၇ မွာ ဒုတိယ ဟံသာ၀တီနိုင္ငံကုိ တည္ေထာင္တဲ့ ၀ါရီရူ(မဂဒူ) နွင့္ သူ၏အရုိက္အရာကုိ ဆက္ခံတဲ့ မင္းဆက္ေတြက ျမန္မာျပည္ ေအာက္ပုိင္းေဒသကုိ ပုသိမ္ ၃၃ ျမဳိ ႔ ၊မုတၱမ ၃၃ ျမဳိ ႔၊ဟံသာ၀တီ ၃၃ ျမဳိ ႔ ေပါင္း ၉၉ ျမဳိ ႔ကုိ ရာမညေဒသအျဖစ္ သတ္မွတ္ေခၚဆုိခဲ့ၾကပါတယ္။အဲဒီျမဳိ ႔ ေတြကေတာ ့ေအာက္မွာ ကၽြန္ေတာ္ မြန္-ဗမာ-အဂၤလိပ္ ဘာသာသုံးမ်ဳိးျဖင့္ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ စာဖတ္သူတုိ႔ ေနထုိင္တဲ့ျမဳိ ႔ အဲဒီအထဲ မွာ ပါမပါၾကည့္ရႈၾကေပါ့ဗ်ာ။ ပါရင္ေတာ့ ကုိယ္ေနထုိင္တဲ့ျမဳိ ႔ေရွးက်တာကုိဂုဏ္ယူေလ့ရွိတဲ့ နုိင္ငံၾကီးသားေတြလုိ စာဖတ္သူလဲ ကုိယ့္ျမဳိ ႔ကုိ ဂုဏ္ယူလုိ႔ရျပီ။
ရာမညေဒသ (Rāmañña Desa) ဆုိတဲ့ ေ၀ါဟာရကုိ ဗုဒၶ၏ စာေပက်မ္းဂန္မ်ားမွာ ေတြ႔ရွိရပါတယ္။ ဗုဒၶျမတ္ရွင္ ထင္ရွားရွိစဥ္ ျမတ္စြာဘုရားရွင္ထံမွ ယခုအကၽြႏု္ပ္တုိ႔အားလုံးသိျပီးသားျဖစ္ေသာ တုိင္းမဟာ ျမန္မာ ဆီသုိ႔ ဆံေတာ္ရွစ္ဆူ ပင့္ေဆာင္ေသာလာခ့ဲတဲ့ မြန္ ကုန္သည္ညီေနာင္နွစ္ဦးျဖစ္ေသာ တဖုႆ နဲ႔ ဘလိက တုိ႔ သည္ ရာမညေဒသမွ ျဖစ္ပါတယ္ ။ အဲဒီဆံေတာ္ ရွစ္ဆူထဲက ဆံေတာ္တစ္ခ်ဳိ ႔ကုိ မြန္ဘုရင္ ဥကၠလာပ မင္းနွင့္တကြ တုိင္းသူျပည္သားေတြက ေရႊတိဂုံေစတီေတာ္ကုိ တည္ထား ကုိးကြယ္ခဲ့ၾကပါတယ္။
ေနာက္ထပ္ ရာမညေဒသ အေၾကာင္းကုိ ေတြ႔ရွိရတာကေတာ့ ျမတ္ဗုဒၶ ရဲ့ အေရွ ႔ေတာင္အာရွေဒသစာရီ ၾကြခ်ီတဲ့အေၾကာင္းကုိ မွတ္တမ္းတင္ထားတဲ့ ဂ၀မၸတိ(Gavampatī) ဆုိတဲ့ လက္ေရးစာမူကျဖစ္ပါတယ္။ ဘုရားျဖစ္ေတာ္မူျပီး ၈ နွစ္အၾကာမွာျမတ္ဗုဒၶ ဟာ အေရွ ႔ေတာင္အာရွေဒသစာရီ ၾကြခ်ီေတာ္မူခဲ့ပါတယ္။ ပထမဆုံးေရာက္ရွိခဲ့တဲ့ေနရာကေတာ့ ဆူမၾတားကၽြန္း Sumatra ျပီးေတာ့ မေလးရွား၊ကမ္ပူးခ်ား၊အယုဒၶယ၊ လာအုိ၊ ထား၀ယ္၊ က်ဳိကၡမီ၊ မုဒုံ၊ေမာ္လျမဳိင္၊မုတၱမ၊သထုံ၊ေသာကၠတဲ ကေန ရာမညေဒသကုိေရာက္ခဲ့တယ္လုိ႔ေတြ႔ရွိရပါတယ္။ အဲဒီလက္ေရးမူေပစာအရ ဟံသာ၀တီေနျပည္ေတာ္ ျဖစ္မည့္ေနရာ (ယခုပဲခူးျမဳိ႕ေနရာ)ကုိ ေရာက္တဲ့အခ်ိန္မွာျမတ္ဗုဒၶဟာ ဟသာၤအဖုိ နွင့္ အမႏွစ္ေကာင္ ေရျပင္အလယ္မွာေပၚေနတဲ့ ကၽြန္းေသးေသးေလး ေပၚမွာ အေပၚေအာက္နားေနနာတာကုုိ(ယခုလည္း ေရႊဟသၤာေမာင္ႏွံ အေပၚေအာက္နားေနသည့္ ႐ုပ္တုေတြကုိ မြန္ျပည္နယ္ ေနရာအႏွ႔ံမွာေတြ႔ႏုိင္ပါတယ္) ေတြ႔ရွိျပီး ေနာင္ အနွစ္ ၁၁၁၆ ၾကာတဲ့အခါမွာ ဗုဒၶသာသနာ ထြန္းကားတဲ့ ဟံသာ၀တီ(Haṁsāvatī) ဆုိတဲ့ နုိင္ငံေပၚေပါက္လာမယ္လုိ႔ ဗ်ာဒိတ္ေပးေတာ္မူခဲ့တယ္။ဒါေၾကာင့္ ရာမညေဒသ ဟာ ဧရာ၀တီေဒသ အျဖစ္ယူဆလုိ႔ရပါတယ္။ ဗုဒၶ ေရာက္ခဲ့တဲ့ ရာမညေဒသဟာ ပထမ ဟံသာ၀တီနုိင္ငံ (A.D. 573-781 )ထက္ နွစ္ေပါင္း ၁၀၀၀ေက်ာ္ေစာပါတယ္။ A.D. 800-1281 ကာလအတြင္း ဟံသာ၀တီရဲ့သမုိင္းကုိ မွတ္တမ္းတင္ထားတာ မေတြ ႔ရွိရပါဘူး။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ ဟံသာ၀တီဟာ အေနာ္ရထာမင္းေစာ( A.D. 1044-1077) လက္ေအာက္ကုိ က်ေရာက္ခဲ့ပါတယ္။ ေအဒီ ၁၂၈၁-၁၇၅၇ မွာ ဒုတိယ ဟံသာ၀တီနိုင္ငံကုိ တည္ေထာင္တဲ့ ၀ါရီရူ(မဂဒူ) နွင့္ သူ၏အရုိက္အရာကုိ ဆက္ခံတဲ့ မင္းဆက္ေတြက ျမန္မာျပည္ ေအာက္ပုိင္းေဒသကုိ ပုသိမ္ ၃၃ ျမဳိ ႔ ၊မုတၱမ ၃၃ ျမဳိ ႔၊ဟံသာ၀တီ ၃၃ ျမဳိ ႔ ေပါင္း ၉၉ ျမဳိ ႔ကုိ ရာမညေဒသအျဖစ္ သတ္မွတ္ေခၚဆုိခဲ့ၾကပါတယ္။အဲဒီျမဳိ ႔ ေတြကေတာ ့ေအာက္မွာ ကၽြန္ေတာ္ မြန္-ဗမာ-အဂၤလိပ္ ဘာသာသုံးမ်ဳိးျဖင့္ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ စာဖတ္သူတုိ႔ ေနထုိင္တဲ့ျမဳိ ႔ အဲဒီအထဲ မွာ ပါမပါၾကည့္ရႈၾကေပါ့ဗ်ာ။ ပါရင္ေတာ့ ကုိယ္ေနထုိင္တဲ့ျမဳိ ႔ေရွးက်တာကုိဂုဏ္ယူေလ့ရွိတဲ့ နုိင္ငံၾကီးသားေတြလုိ စာဖတ္သူလဲ ကုိယ့္ျမဳိ ႔ကုိ ဂုဏ္ယူလုိ႔ရျပီ။
မုတၱမတုိင္း ၃၃ ျမဳိ့
(List of 33 townships in Matama Division
surveyed during the reign of King Badun A.D. 1781-1819)
ဟံသာ၀တီတုိင္း ၃၃ ျမဳိ ႔
List of 33 townships in Hogsavati Division
surveyed during the reign of King Badun A.D. 1781-1819
ပုသိမ္တုိင္း ၃၂ ျမဳိ ႔
List of 32 townships in Pa-sim Division surveyed during the reign of King Badun A.D. 1781-1819
တတိယ ဟံသာ၀တီ ေခၚ ပဲခူး ကေမၻာဇသာဒီ ေနျပည္ေတာ္ကုိ တည္ေထာင္ေသာ မင္းမွာ ဘုရင့္ေနာင္မင္းတရားၾကီး (1551-1581) ျဖစ္ပါတယ္။ဘုရင့္ေနာင္မင္းဆက္ေနာက္ပုိင္းမွာ မြန္လူမ်ဳိးတုိ႔ရဲ့ ၾသဇာ အရွိန္အ၀ါဟာ က်ဆင္းလာခဲ့ပါတယ္။ တတိယျမန္မာနူိင္ငံကုိ တည္ေထာင္ခဲ့တဲ့ အေလာင္းဘုရားလက္ထက္မွာ မြန္လူမ်ဳိးေတြ ဗမာ လူမ်ဳိးတုိ႔၏ လက္ေအာက္က်ေရာက္ခဲ့တာ ယေန႔ထိတုိင္ ပါဘဲခင္ဗ်ာ။ မြန္လူမ်ဳိး၏ အစဥ္အလာၾကီးမားခဲ႔ေသာ စာေပ၊ယဥ္ေက်းမႈ၊ ဓေလ့ထုံးစံ၊ ဟန္ပန္စတုိင္ေတြဟာလည္း တျဖည္းျဖည္း ေမွးမွိန္သြားသလုိ မြန္လုိမ်ဳိးေတြဟာလည္း တစ္စတစ္စနဲ႔ ကြယ္ေပ်ာက္ေနလ်က္ရွိေနပါတယ္။ မိမိအမ်ဳိးကုိ ေစာက္ေရွာက္ျခင္းမျပဳတဲ့ လူမ်ဳိးဟာ သူတုိ႔အတြက္ေနရာကေတာ့ တျဖည္းျဖည္းက်ဥ္းေျမာင္းလာမွာ ေျမၾကီးလက္ခတ္မလြဲအမွန္ပါ။ ယခုလည္း ျမန္မာနုိင္ငံမွာ အစဥ္အလာၾကီးခဲ့ၿပီး၊ ၾသဇာၾကီးမားခဲ႔ေသာ ေဒါက္တာသန္းထြန္း၏ စကားလုံးကုိ အငွားသုံးရမည္ဆုိပါက ဗမာလူမ်ဳိးတုိ႔၏ လက္ဦးဆရာျဖစ္ခဲ႔ေသာ မြန္လူမ်ဳိးတုိ႔ ၏ အျဖစ္အပ်က္က သာဓက ျပေနပါျပီ။ အထင္ရွားဆုံးသာဓက ကေတာ့ ပ်ဴ လူမ်ဳိး ပါဘဲ။ ပ်ဴလူမ်ဳိးဆုိတာ သမုိင္းမွတ္တမ္းမွာသာ ရွိခဲ့ေပမဲ့ ပ်ဴလူမ်ဳိးဆုိတာ စာဖတ္သူလား၊ ကၽြန္ေတာ္လားဆုိတာ မည္သူကမွ် ဒက္ထိဧကန္ မေျပာနူိင္ေတာ့ပါဘူး။ သက္ရွိမဲ့ ျဖစ္တဲ့ အပင္ေတြကေတာင္ သူတုိ႔မ်ဳိးဆက္အတြက္ တနည္းနည္းနဲ႔ အက်ဳိးျပဳေနၾကပါတယ္။ဒါေၾကာင့္ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔အားလုံး မည္သည့္လူမ်ဳိးမဆုိ ကုိယ့္လူမ်ဳိးအတြက္ တနည္းနည္းနဲ႔ေတာ့ အက်ဳိးျပဳသင့္တယ္လုိ႔ တုိက္တြန္းပါရေစ။
အမ်ဳိးကုိ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္နုိင္ေသာ သားေကာင္းသမီးရတနာမ်ားျဖစ္ပါေစလုိ႔ဆႏၵမြန္ျဖင့္
sainon
(မွတ္ခ်က္။ အထက္မွာ တဖုႆ နဲ႔ ဘလိက ျပီးေတာ့ ဥကၠလာပမင္းတုိ႔ကုိ မြန္လူမ်ဳိးဟု ကၽြန္ေတာ္သုံးခဲ့ပါတယ္။ အေနာ္ရထာမင္းေစာ ( A.D. 1044-1077) လက္ထက္တြင္ ဗမာလူမ်ဳိးတုိ႔သည္ မြန္ရဟန္းေတာ္ျမတ္ ရွင္အရဟံမွတဆင့္ ေထရ၀ါဒ ဗုဒၶဘာသာကုိ စတင္ကုိးကြယ္ၾကပါတယ္။ အေနာ္ရထာမင္း မေပၚေပါက္မီက ပထမဟံသာ၀တီ နုိင္ငံ မတုိင္ခင္ နွစ္ေပါင္း ၁၀၀၀ေက်ာ္က ပင္ ေရႊတိဂုံေစတီေတာ္ကုိ တည္ထားကုိးကြယ္ခဲ႔ၾကပါတယ္။ ထုိအခ်ိန္ ကာလအခါသမယကတည္းက ျမန္မာျပည္ေအာက္ပုိင္းတြင္ ေနထုိင္ခဲ့ေသာ လူမ်ဳိးသည္ မြန္လူမ်ဳိး ျဖစ္ပါသည္။ အထက္ပါအခ်က္အလက္ နွစ္မ်ဳိးျဖင့္ ပင္ တဖုႆ၊ ဘလိကနွင့္ ဥကၠလာပ မင္းတုိ႔သည္ မြန္လူမ်ဳိး ျဖစ္ေၾကာင္း ကၽြန္ေတာ္ အခုိင္အမာ ဆုိ၀ံ့ပါတယ္။ )
အကုိးအကား
၂၀၀၇ ခုနွစ္ ေအာက္တုိဘာလ ၁၀ ရက္ေန႔မွ ၁၃ ရက္ေန႔တြင္ ထုိင္းနုိင္ငံ၊ဘန္ေကာက္ျမဳိ ႔၊ ခ်ဴလာေလာင္ေကာင္တကၠသုိလ္တြင္ က်င္းပေသာ Discovery of Ramanya Desa ,History, Identity, Culture, Language and Performing Arts အေၾကာင္းေဆြးေႏြးေသာ conference မွာ Sunthorn Sripan-ngern (Thai-Raman Association) တင္သြင္းေသာ စာတမ္းျဖစ္သည့္ Comparison of Mon chronicles: Rājā-thabut and succeeding chronicles ကုိ ကုိးကားထားပါသည္
ဦးေသာ္ေကာင္း(ခ်ဴလာေလာင္ေကာင္တကၠသုိလ္၊ Faculty of Arts၊ Department of comparative literature ) ၏ Accounts of King Bayinnaung's Life andHanthawady Hsinbyu-myashin Ayedawbon, a Record of his Campaigns
